Yassa jitaṃ nāvajīyati,
Jitaṃ yassa noyāti koci loke;
Taṃ buddhamanantagocaraṃ,
Apadaṃ kena padena nessatha.
179. The Buddha’s victory over defilements cannot be undone. Nothing in the world follows him to challenge it. The Buddha’s field of knowledge is limitless. Defilement-free is his path. By what track can you trace such a trackless Buddha?
මේ කෙලෙස් සටන ඔහු දිනාගෙන ඉවරයි. ඒක කවදාවත් පැරදුමක් වෙන්නෙ නෑ. ඒ ජයග්‍රහණය පරදවන්ට පුළුවන් දෙයක් ඔහුගෙ පස්සෙන් එන්නෙත් නෑ. සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඤාණ විෂය අනන්තයි. උන්වහන්සේගේ ගමන් මග කෙලෙස් රහිතයි. ඉතින් එබඳු කෙනෙක්ව කොයි විදිහටද රවට්ටන්න හදන්නෙ?
Yassa jālinī visattikā,
Taṇhā natthi kuhiñci netave;
Taṃ buddhamanantagocaraṃ,
Apadaṃ kena padena nessatha.
180. Craving is like a net; it wraps beings up in existence. That craving no longer exists in the Buddha. Therefore, there is no way that one can tempt the Buddha towards existence. The Buddha’s field of knowledge is limitless. Defilement-free is his path. By what track can you trace such a trackless Buddha?
තෘෂ්ණාව කියන්නෙ දැලක්. සත්වයාව භවයේ ඔතලා දාන නිසා ඒකට ‘විසත්තිකාව’ කියනවා. ඔහු තුළ තෘෂ්ණාව නැති නිසා, ඒ තැනැත්තාව කිසිම විදිහකින් භවයක් කරා ගෙනයන්ට බෑ. සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේගේ ඤාණ විෂය අනන්තයි. උන්වහන්සේගේ ගමන් මග කෙලෙස් රහිතයි. ඉතින් එබඳු කෙනෙක්ව කොයි විදිහටද රවට්ටන්ට හදන්නේ?
Ye jhānapasutā dhīrā,
nekkhammūpasame ratā;
Devāpi tesaṃ pihayanti,
sambuddhānaṃ satīmataṃ.
181. The Buddhas are wise and devoted to meditation and delight in the peace of renunciation. Such mindful ones, the Buddhas, even the gods hold dear.
උන්වහන්සේලා ප්‍රඥාවන්තයි. ධ්‍යානයට ම යි ඇලී වසන්නේ. ලෝකයෙන් නික්මිලා, සිත සංසිඳවාගෙන, ඒ අමා නිවනටමයි ඇලී ඉන්නේ. ඉතා හොඳින් සිහි නුවණ පවත්වන සම්බුදුරජාණන් වහන්සේලාට දෙවියන් පවා කැමතියි.
Kiccho manussapaṭilābho,
kicchaṃ maccāna jīvitaṃ;
Kicchaṃ saddhammassavanaṃ,
kiccho buddhānamuppādo.
182. It is difficult to be born as human. Difficult is the life of beings. It is difficult to gain the opportunity to hear the true Dhamma. Rare is the appearance of the Buddhas.
මනුෂ්‍ය ජීවිතයක් ලබාගැනීම ඉතාම දුෂ්කරයි. ඒ මනුෂ්‍යයන්ට ජීවත්වීමේදී දුෂ්කරතා ඇතිවෙනවා. පිරිසිදු සද්ධර්මය අසන්ට ලැබීමත් ඉතා දුර්ලභයි. බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ ඉපදීම ඒ හැමටම වඩා දුර්ලභයි.
Sabbapāpassa akaraṇaṃ,
kusalassa upasampadā;
Sacittapariyodapanaṃ,
etaṃ buddhāna sāsanaṃ.
183. To avoid all evil, to cultivate wholesome qualities, and to cleanse one’s mind—this is the teaching of the Buddhas.
සිත, කය, වචනය යන තුන් දොරින් කිසිම අකුසලයක් නොකිරීමත්, සත්තිස් බෝධිපාක්ෂික ධර්ම නැමැති කුසල් රැස් කිරීමත්, සිත ආර්ය මාර්ගය තුළින් පිරිසිදු කරගැනීමත් යන මෙය, බුදුවරයන් වහන්සේලාගේ අනුශාසනයයි.
Khantī paramaṃ tapo titikkhā,
Nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā;
Na hi pabbajito parūpaghātī,
Na samaṇo hoti paraṃ viheṭhayanto.
184. Patience is the highest virtue. The Buddhas say that Nibbāna is supreme. One who destroys others is no monk; one who harms others is no monk.
ඉවසීම කියන ක්‍ෂාන්තියයි උතුම් තපස කියලා කියන්නෙ. බුදුවරයන් වහන්සේලා පවසන්නේ ඒ අමා නිවන ම උතුම් කියලයි. අනුන් නසන කෙනෙක් පැවිද්දෙක් වෙන්නෙ නෑ. අනුන්ට හිංසා කරන කෙනා ශ්‍රමණයෙක් වෙන්නෙ නෑ.
Anūpavādo anūpaghāto,
Pātimokkhe ca saṃvaro;
Mattaññutā ca bhattasmiṃ,
Pantañca sayanāsanaṃ;
Adhicitte ca āyogo,
Etaṃ buddhāna sāsanaṃ.
185. Not disparaging others, not destroying lives, practicing restraint by the monastic rules, moderation in food, dwelling in far away secluded forest monasteries, and devotion to meditation—this is the teaching of the Buddhas.
කාටවත් නින්දා අපහාස කරන්ට හොඳ නෑ. කාගෙවත් ජීවිතයක් හානිකරන්ට හොඳ නෑ. ප්‍රාතිමෝක්ෂ සීලයෙන් සංවර වෙලා අවබෝධයෙන් යුක්තව දානෙ වළඳලා, දුර ඈත වන සෙනසුන්වල තමයි කල් ගෙවන්ට ඕනෙ. චිත්ත සමාධිය හොඳට පුරුදුවෙන්ට ඕනෙ. බුදුවරයන් වහන්සේලාගේ අනුශාසනාව මෙයයි.
Na kahāpaṇavassena,
titti kāmesu vijjati;
Appassādā dukhā kāmā,
iti viññāya paṇḍito.
186. Not even with a shower of gold coins would a person find satisfaction in sense pleasures. They only give little gratification but much suffering. The wise person understands this reality.
රන් කහවනු වැස්සක් වැස්සත් තනි පුද්ගලයෙක් මේ පංචකාමයන් ගැන තෘප්තියකට නම් පත්වෙන්නෙ නෑ. මේ කාමයන්ගේ ආශ්වාදය හරිම චුට්ටයි. නමුත් දුක් නම් ගොඩක් තියෙනවා. බුද්ධිමත් කෙනා ඔය ඇත්ත තේරුම් ගන්නවා.
Api dibbesu kāmesu,
ratiṃ so nādhigacchati;
Taṇhakkhayarato hoti,
sammāsambuddhasāvako.
187. The disciple of the fully enlightened Buddha finds no delight even in heavenly pleasures. He delights in the destruction of craving, Nibbāna.
ඔහු දිව්‍ය කාම සම්පත්වලටවත් ඇලීමක් නම් ඇති කරගන්නෙ නෑ. සම්මා සම්බුදුරජුන්ගෙ ශ්‍රාවකයා තණ්හාව නැති කිරීමෙන් ලබන ඒ අමා නිවනටමයි ඇලෙන්නෙ.
Bahuṃ ve saraṇaṃ yanti,
pabbatāni vanāni ca;
Ārāmarukkhacetyāni,
manussā bhayatajjitā.
188. People threatened by fear go to many refuges: to mountains, forests, parks, trees, and shrines.
භයේ ගැහි ගැහී ඉන්න බොහෝ මිනිස්සු පිහිටක් හොයා ගෙන පර්වත සරණ යනවා. වනාන්තර සරණ යනවා. දේවාල සරණ යනවා. ගස් කොළන් සරණ යනවා.
Netaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ,
netaṃ saraṇamuttamaṃ;
Netaṃ saraṇamāgamma,
sabbadukkhā pamuccati.
189. Going for refuge to mountains, forest, parks, trees, and shrines is never a secure refuge; none of these is a supreme refuge. By going to such a refuge, one is not released from all suffering.
ඔය ගස් ගල් සරණ යන එකෙන් කිසිම ආරක්ෂාවක් නම් ඇතිවෙන්නෙ නෑ. අනික ඔය සරණ කිසිසේත් උතුම් නෑ. ඔය සරණට පැමිණිලා නම්, කවදාවත් සියලු දුකින් නිදහස් වෙන්ට පුළුවන් කමක් නෑ.
Yo ca buddhañca dhammañca,
saṅghañca saraṇaṃ gato;
Cattāri ariyasaccāni,
sammappaññāya passati.
190. If one has gone for refuge to the Buddha, the teaching of the Buddha, and the disciples of the Buddha, he will realize with developed wisdom the Four Noble Truths.
යම් කෙනෙක් අවබෝධයෙන් යුක්තව බුදු සමිඳුන් සරණ ගියා නම්, ශ්‍රී සද්ධර්මයත්, ආර්ය සංඝරත්නයත් සරණ ගියා නම්, ඔහු ප්‍රඥාව දියුණු කරගෙන, චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කරනවා.
Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ,
dukkhassa ca atikkamaṃ;
Ariyaṃ caṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ,
dukkhūpasamagāminaṃ.
191. The Four Noble Truths are suffering, the arising of suffering, the overcoming of suffering, and the Eightfold Path leading to the ending of suffering.
දුක කියන්නෙ ආර්ය සත්‍යයක්. දුකේ හටගැනීමත් ආර්ය සත්‍යයක්. දුක ඉක්මවා ගිහින් නිවන අවබෝධවීමත් ආර්ය සත්‍යයක්. දුක් සංසිඳුවන ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයත් ආර්ය සත්‍යයක්.
Etaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ,
etaṃ saraṇamuttamaṃ;
Etaṃ saraṇamāgamma,
sabbadukkhā pamuccati.
192. Going for refuge to the Buddha, the teachings of the Buddha, and the disciples of the Buddha is the secure refuge; this is the supreme refuge. By going to this refuge, one is released from all suffering.
ඔය තිසරණය තමයි එකම ආරක්ෂාව. ඔය තිසරණය ම තමයි උතුම් ම සරණ. ඔය තිසරණයට පැමිණුනා ම යි සියලු දුකෙන් නිදහස් වෙන්නේ.
Dullabho purisājañño,
na so sabbattha jāyati;
Yattha so jāyati dhīro,
taṃ kulaṃ sukhamedhati.
193. The birth of the best of men, the Buddha is very rare; such a person is not born everywhere. Where such a wise hero is born, that entire clan lives happily.
පරම ශ්‍රේෂ්ඨ වූ පුරුෂෝත්තමයකුගේ පහළ වීම අතිශයින්ම දුර්ලභයි. ඒ ආජානේය පුරුෂයා හැම තන්හි ම පහළ වෙන්නේ නෑ. යම් තැනක ඒ මහා ප්‍රාඥ වූ පුරුෂෝත්තමයා ඉපදුණොත්, ඒ පරම්පරාව ම සුවපත් වෙනවා.
Sukho buddhānamuppādo,
sukhā saddhammadesanā;
Sukhā saṅghassa sāmaggī,
samaggānaṃ tapo sukho.
194. To see the Buddhas is happiness. The hearing of the true Dhamma is happiness. The harmony of the disciples of the Buddha is happiness. The diligent Dhamma practice of those in harmony is happiness.
බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ ඉපදීම ලොවට මහා සැපයකි. පිරිසිදු ශ්‍රී සද්ධර්මය දේශනා කිරීමත් සැපයක්. බුදුරජුන්ගේ ශ්‍රාවක සංඝයාගේ සමගිය ද සැපයක්. ඒ සමගි සම්පන්න වූ සංඝයාගේ බණ භාවනාව ද සැපයක්.
Pūjārahe pūjayato,
buddhe yadi va sāvake;
Papañcasamatikkante,
tiṇṇasokapariddave.
Te tādise pūjayato,
nibbute akutobhaye;
Na sakkā puññaṃ saṅkhātuṃ,
imettamapi kenaci.
195-196. He who offers gifts to those worthy of offerings, the Buddha or his disciples who have transcended obsessive thinking, passed beyond sorrow and crying. The merit of those who venerate such peaceful and fearless ones can never be calculated by any measure.
කෙලෙස් පටලැවිලි ඉක්මවා ගිය, ශෝක වැළපීම් වලින් එතෙර වුණ බුදුරජාණන් වහන්සේට හෝ බුද්ධ ශ්‍රාවකයින්ට හෝ එබඳු පූජනීය උතුමන්ට යමෙක් දන් පැන් පුදනවා නම්, කිසි ලෙසකිනුත් බිය – තැතිගැනීම් නැති, නිවුණු සිත් ඇති, එබඳු උතුමන්ට පූජා – සත්කාර කරන කෙනාගේ ඒ පින් මෙච්චරයි කියලා, මැනලා කියන්ට කාටවත් පුළුවන්කමක් නෑ.
Sādhu! Sādhu! Sādhu!
